De meester en Margarita – Boelgakov2 min read

Zonder voorkennis begon ik aan dit boek, waardoor ik na het nog redelijk normale, zij het al snel bloedstollende begin, terwijl steeds meer ongerijmdheden het verhaal binnenslopen die de lezer op het verkeerde been zetten en verwarren, dacht dat de hoofdpersoon weldra uit een droom wakker zou worden.

Maar in plaats van een ontnuchterend ontwaken werd ik steeds verder meegezogen in een delirium van ‘Babylonische allure.’ Wat in het alledaagse leven onmogelijk is, wordt in dit boek dusdanig meeslepend verteld dat het niet alleen aannemelijk wordt, maar bovenal vermakelijk en begeesterend.

Deze roman van Boelgakov is een achtbaan, een trip. Het verbaast me dan ook niet dat Mick Jagger hierdoor werd geïnspireerd tot het schrijven van Sympathy for the Devil, wat ik trouwens al vermoedde voordat ik achteraf op internet las dat het waar is.

De meester en Margarita is sowieso een boek dat associaties oproept (waarvan de meeste onmogelijk bekend konden zijn aan de schrijver – maar wel aan de vertaler): aan films van Fellini, de kater Murr van E.T.A. Hoffmann, Ollie B. Bommel en Tom Poes, Gabriel García Márquez (bijvoorbeeld de zin: ‘De procurator verfoeide niets ter wereld zozeer als de geur van rozenolie, en op dit moment voorspelde alles een kwalijke dag, aangezien deze geur de procurator reeds vanaf het ochtendgloren achtervolgde.’), Pa Pinkelman en tante Pollewop; los nog van de duidelijke verwijzingen naar de Bijbel, Russische literatuur en vooral Goethe’s Faust (Margarita = Gretchen; en vergelijk bijvoorbeeld de beschrijving van de séance in theater Variété met regel 5600 in Faust).

En meteen denderden zijn gedachten als over een dubbel spoor, maar, zoals altijd in tijden van rampspoed, slechts één kant uit en dan nog god weet waarheen. Het is moeilijk zich een voorstelling te maken van de chaos in Stjopa’s brein. Daar had je eerst de duivel en zijn zwarte baret, zijn koude wodka en onwaarschijnlijke contract… En dan nog eens die verzegelde deur van Berlioz, met uw welnemen! Had Berlioz iets uitgevreten? Dat geloofde toch zeker niemand! Maar die deur was toch maar mooi verzegeld! Jazeker…

De stijl is om van te smullen, waarbij vertaler Aai Prins ongetwijfeld voortreffelijk werk heeft afgeleverd. Het ingelaste verhaal over de kruisiging van Jesjoea Ha-Notsri, later bekend als Jezus Christus, is fascinerend.

De in het nawoord geschetste ontstaansgeschiedenis van deze roman, met een eerste versie die in de kachel belandde, een jarenlang schavende en bijbouwende auteur, die vervolgens veel te vroeg overleed, waarna de weduwe alle her en der verspreide eindjes van het manuscript bij elkaar moest brengen en daarna twintig jaar tevergeefs probeerde het boek door de censuur in de Sovjet-Unie te krijgen, is op zichzelf al een roman waard. De meester en Margarita is een even wonderbaarlijk als geweldig boek.